طراحی پرسشنامه ارزیابی خستگی ذهنی برای رانندگان اتوبوس درون شهری

مقدمه: خستگی رانندگان عاملی مؤثر بر بروز حوادث ترافیکی است. در اکثر جوامع، آمدوشد گروه چشمگیری از افراد با استفاده از اتوبوس های درون شهری صورت می گیرد؛ بنابراین خستگی رانندگان این اتوبوس ها نه تنها می تواند موجب فرسودگی شغلی آنها شود، بلکه ممکن است با تأثیر بر بروز حادثه افراد عادی جامعه را در معرض خطر قرار دهد. تاکنون روش هایی گوناگون برای سنجش خستگی ذهنی مطرح شده است. کاربرد پرسشنامه، نسبت به دیگر روش ها سریع تر بوده و دسترسی به آن در محیط اجرایی آسان تر است. هدف این مطالعه طراحی پرسشنامه خستگی ذهنی برای رانندگان اتوبوس درون شهری است. مواد و روش­ها: برای اجرای مطالعه، ابتدا با استفاده از معیارهای پژوهش کیفی (مصاحبه با پرسش های نیمه ساختاریافته و پرسش های جستجوگر؛ و نیز توجه به دستیابی به اشباع داده ها) با رانندگان اتوبوس های درون شهری مصاحبه شد تا ویژگی های خستگی ذهنی در این شغل از زبان خود آنها مشخص گردد. پس از مصاحبه با 30 نفر، داده ها به اشباع رسید و نمونه گیری متوقف شد. آنالیز مصاحبه ها موجب دستیابی به درون مایه ها (themes) شد که با جمع بندی آنها فهرست اولیه ای از گویه ها (items) به دست آمد. سپس، ویژگی های روان سنجی پرسشنامه با بهره گیری از معیارهای روایی محتوا و همسانی درونی مورد بررسی قرارگرفت. روایی محتوا بر اساس رویه لوشی انجام شد. بر پایه این رویه، گویه هایی که شاخص cvr آنها حداقل 99/0 و شاخص cvi آنها حداقل 75/0 به دست آید، از نظر روایی محتوا پذیرفتنی اند. برای تعیین سازگاری درونی، پرسشنامه نهایی توسط 200 نفر تکمیل شد و داده ها در نرم افزار spss16 برای تعیین میزان پایایی (آلفای کرونباخ) با معیار پذیرش 7/0 آنالیز شد. یافته ها: در مصاحبه با 30 تن از رانندگان، فهرست اولیه ای با 26 گویه تهیه شد. در این میان، مقدار شاخص cvr در نُه گویه کمتر از 99/0 بود که موجب حذف آن ها گردید و گویه های پرسشنامه به 17 مورد رسید. گویه ها همگی از سادگی، وضوح و ارتباط کافی (75/0cvi=) برخوردار بودند. میزان آلفای کرونباخ 87/0 به دست آمد و نشان داد که پرسشنامه نهایی از پایایی درونی برخوردار می باشد. نتیجه گیری: می توان از این پرسشنامه که از نظر روایی و پایایی تأیید شده، برای ارزیابی خستگی رانندگان اتوبوس درون شهری استفاده کرد.